دیابت نوعی بیماری است که در آن بدن نمیتواند انسولین کافی تولید کند و یا توانایی استفاده موثرانسولین توسط سلول ها را ندارد. انسولین یک هورمون طبیعی است که توسط غده پانکراس برای کنترل سطح گلوکزدر خون تولید میشود واگر در خون جمع شود باعث بالا رفتن قند خون میشود. تمام غذاهای دارای کربوهیدرات در خون به گلوکز تجزیه می‌شوند و انسولین به گلوکز کمک می‌کند تا وارد سلول‌ها شود.
اگرچه هیچ درمانی برای دیابت وجود ندارد، اما با ایجاد تغییراتی در برنامه غذایی، ورزش و برخی راهکارهای دارویی، قابل کنترل میباشد. برای افراد مبتلا به این بیماری تشخیص دقیق و سریع و تحت درمان قرار گرفتن امری بسیار مهم است زیرا سطح بالای قند خون به اندام‌ها و بافت‌های بدن آسیب میرساند و منجر به عوارضی مانند آسیب عصبی، آسیب کلیوی، حملات قلبی، سکته مغزی، آب مروارید و از دست دادن بینایی میشود، تا انتهای این مطلب با تهران طب همراه باشید تا هر آنچه که برای دانستن بیماری دیابت لازم دارید را به شما بگوییم.
دیابت چیست؟
این بیماری هنگامی اتفاق می‌افتد که بدن شما قادربه جذب گلوکز به سلول‌های خود و استفاده مناسب از آن برای تولید انرژی نباشد. این بیماری سبب ایجاد قند اضافی در جریان خون میشود؛ اگر دیابت کنترل نشود می‌تواند منجر به عواقب جدی تری شود و به بخش اعظمی از اندام‌ها و بافت‌های بدن، از جمله قلب، کلیه‌ها، چشم‌ها و اعصاب آسیب برساند. وقتی کربوهیدرات، مثل نان، برنج و ماکارونی می‌خورید، بدن شما آن را به گلوکز تجزیه می‌کند و وقتی که گلوکز وارد جریان خون میشود، نیاز به واسطه ای به نام انسولین دارد تا به داخل سلول‌های بدن برسد. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس یا همان لوزالمعده ساخته میشود.در افراد دیابتی یکی ازاین حالت‌ها رخ می‌دهد :
- در پانکراس انسولین تولید نمی‌شود یا اگر تولید شود، مقدارش کافی نیست.
- درپانکراس انسولین تولید میشود، اما سلول‌های بدن به آن پاسخی نمی‌دهند و نمی‌توانند به طور مفید از آن استفاده کنند.
علائم دیابت
- احساس تشنگی بیش از حد
- تاری دید
- احساس خستگی و ضعف
- معده درد
- حالت تهوع
- بی‌حسی دست یا پا
- فرایند کاهش بهبودی زخم‌ها و بریدگی‌هایی
- کاهش وزن بدون برنامه‌ریزی
- تکرر ادرار
- خشکی دهان
در زنان : خشکی پوست و احساس خارش و عفونت‌های مجاری ادراری و مکرر
در مردان : کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ، کاهش قدرت عضلانی
انواع بیماری دیابت
بیماری که قند خون فرد را افزایش می دهد و عموماً به‌عنوان یک بیماری متابولیک شناخته میشود. وظیفه اصلی هورمون انسولین در بدن انتقال قند از خون به سلول‌ها می باشد که این وظیفه در بدن افراد مبتلا به دیابت به‌درستی انجام نمی شود.
دیابت انواع مختلفی دارد اما سه نوع اصلی آن عبارت‌اند از : دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری
دیابت نوع ۱
بیماری خود ایمنی میباشد که سلول‌های پانکراس که انسولین را در بدن تولید میکنند توسط سیستم ایمنی خود بدن مورد حمله قرار می گیرند؛ بنابراین عمل ترشح انسولین در بدن منحل می شود. خوب است بدانید که غالبا کودکان و بزرگسالان جوان مبتلا به دیابت نوع ۱ می‌شوند اما در هر سنی ممکن است ابتلا به دیابت نوع ۱ اتفاق بیفتد.
دیابت نوع ۲
به نام دیابت بزرگسالان شناخته میشود، دراثر مقاومت بدن در برابر انسولین ایجاد میشود. برخلاف نوع ۱، انسولین در بدن افراد مبتلا تولید میشود، اما مقاومت از سمت بدن نسبت به آن وجود دارد که سبب تجمع گلوکز میشود. یکی از دلایل بسیار شایع دیابت نوع ۲ چاقی است که اغلب با سبک زندگی بدون تحرک و عوامل ژنتیکی مرتبط است. ورزش نکردن، رژیم غذایی ناسالم و افزایش وزن نیز می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
دیابت بارداری
زمانی که میزان قند خون مادر در دوران بارداری بالاتر از حد باشد.
دلیل اصلی شکل‌گیری این بیماری ترشح هورمون‌های انسداد انسولین توسط جفت است. در اکثر مواقع در صورت کنترل، این بیماری پس از به دنیا آمدن نوزاد از بین می‌رود.
پیش دیابت چیست؟
هرگاه سطح قند خون فرد بالاتر از حد طبیعی باشد. در واقع در این نوع بیماری سطح قند خون به میزانی بالا نیست که بتوان آن را به‌عنوان دیابت نوع ۲ تشخیص داد. اما بدون تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی، بزرگسالان و کودکان مبتلا به‌پیش دیابت در معرض خطر بالایی برای ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
مصرف غذاهای سالم، ورزش و فعالیت بدنی و حفظ وزن مناسب به بازگرداندن سطح قند خون به حالت نرمال کمک می کند.
فرق دیابت نوع ۱ با ۲ چیست؟
اصلی‌ترین تفاوت بین دیابت نوع ۱ و نوع ۲ در علل شکل‌گیری آن در بدن افراد است؛ همانطور که قبلا اشاره کردیم دیابت نوع ۱، یک بیماری خود‌ایمنی است و غالبا در کودکی و نوجوانی علائم آن در فرد مشاهده میشود و زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده کاملا از بین رفته باشند این درحالی است که در نوع ۲، انسولین توسط لوزالمعده تولید میشود، اما بدن نمیتواند به طورمفید از انسولین استفاده کند. تعداد مبتلایان به نوع ۲ دیابت بسیار بیشتر از نوع ۱ دیابت هستند.
گروه‌های پرخطر
- افراد چاق یا دارای اضافه وزن
- سابقه خانوادگی
- فشارخون بالا
- سطح پایین کلسترول HDL یا سطح بالای تری گلیسیرید
- نداشتن فعالیت بدنی
- سابقه بیماری قلبی
غذاهایی که باعث بالا رفتن قند خون می‌شوند
از مهم‌ترین عامل های ایجاد دیابت نوع ۲، رژیم غذایی فرد است ، چرب بودن و یا شیرین بودن غذا از ویژگی های تاثیر گذاردر ایجاد این بیماری میباشد؛ بنابراین با رعایت رژیم غذایی مناسب می‌توانید این بیماری را کنترل و از بروز آن جلوگیری کنید. همچنین مواد غذایی نامناسب مانند برنج، نان سفید، میوه‌های خشک و نوشیدنی‌های انرژی‌زا که سبب بالا رفتن قند خون می‌شوند پرهیز کنید.
پیشگیری از دیابت
دیابت نوع ۱ قابل پیشگیری نیست. اما برای پیشگیری از نوع ۲ راه‌هایی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- کنترل وزن
- پیروی از یک برنامه غذایی سالم
- ورزش منظم
- ترک سیگار
- خواب کافی
راه های تشخیص دیابت
پزشکان در بیشتر مواقع برای تشخیص بیماری دیابت از آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا یا آزمایش A1C استفاده میکنند. همچنین با استفاده از دستگاه‌های تست قند خون می‌توان آن را تشخیص داد.
آزمایش قند خون
توصیه میشود که آزمایش دیابت برای اکثر بزرگسالان از سن ۴۵ سالگی شروع شود. توصیه می‌کند درصورتی‌که اضافه‌وزن دارید برای پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ دارید، غربالگری دیابت را قبل از ۴۵ سالگی انجام دهید. اگر دیابت بارداری داشته‌اید، پزشک شما احتمالاً حداقل هر سه سال یک‌بار سطح قند خون شما را بررسی می‌کند.
آزمایش A1C
در فرایند آزمایش A1C مقداری خون از شما گرفته میشود که پزشکان با آزمایش روی آن میانگین سطح گلوکز خون شما در ۳ ماه گذشته اندازه می گیرند. می‌توانید قبل از این آزمایش غذا بخورید و بنوشید. نتایج آزمایش A1C در افراد مبتلا به کم‌خونی دقیق نیست.
استفاده از دستگاه تست قند خون
دستگاه تست قند خون دستگاه کوچکی به نام گلوکزمتر یا گلوکومتر میباشد که میزان قند موجود در نمونه خون را اندازه‌گیری می‌کند. برای استفاده از نوار تست، تنها یک قطره خون از انگشت شما کافی است. عملیات دریافت قطره خون از نوک انگشت را می‌توان با سوزن مخصوص خونگیری یا با وسیله‌ای فنری که به‌سرعت نوک انگشت را سوراخ کند انجام داد.
آموزش استفاده از دستگاه تست قند خون
- در ابتدا دست‌های خود را خوب بشویید و کاملا خشک کنید
- یک نوار تست قند خون را در دستگاه قرار دهید
- با سوزن مخصوص تست قند خون نوک انگشت خود را کمی بخراشید
- قطره خون را روی نوار تست قرار بدهید و تا زمانی که دستگاه؛ خون را دریافت کند و بسنجد نوار را نگهدارید
- بعد از گذشت چند ثانیه میزان سطح قند خون شما روی صفحه نمایش نشان داده میشود.
سخن پایانی
این بیماری گرچه درمان قطعی ندارد اما تا حد زیادی با ورزش وبرنامه غذایی مناسب قابل کنترل میباشد.
افرادی که دارای سابقه خانوادگی و ارثی بیماری دیابت هستند همواره در گروه‌های پرخطر قرار دارند و باید ضمن رعایت برنامه غذایی سالم و داشتن تحرک کافی به صورت دوره‌ای آزمایش های لازم را انجام دهند. افرادی که دیابت برای آن‌ها تشخیص داده شده برحسب نوع آن باید تحت نظرو درمان پزشک متخصص اقدام کنند. به طور کلی در انتخاب روش درمان، فاکتورهای چون سن، وزن، بیماری‌های زمینه ای و … باید درنظر گرفته شود.